Ülkelerde benimsenen şehir içi ulaşım yolları maliyet, nüfus, kültür gibi etkenlere bağlı olarak değişmektedir. Hatta coğrafi koşulları ve yerel yönetimlerin bütçeleri, aynı ülke içindeki şehir içi toplu taşıma şeklini etkileyebilmektedir. Bu yazımızda, İzmir’e iş, eğitim, seyahat gibi nedenlerle gelip toplu taşımayı kullanmayı düşünenlere rehberlik etmeyi istiyoruz.
Nüfusu İzmir Körfezi çevresine yayılmış olan kent, tersten büyük bir c harfine (C) benzetilebilir. Kara ve demiryolu ulaşımı bu ters c harfini tamamlarken, deniz yolu da aradaki boşlukta kullanılmaktadır. Nüfusu üç milyon civarında olan Türkiye’nin en büyük üçüncü şehrinde sivil uçuşlara açık bir havalimanı bulunurken, turist gemilerini ağırlayan limanda şehrin merkezinde yer almaktadır. Kurulduğundan beri şehrin genişlemesiyle iç kısımlardan dışarı götürülen garajdan (şehirlerarası otobüs terminali) Türkiye’nin neredeyse her iline otobüs çalışmaktadır. Buna ek olarak, Basmane ve Alsancak garlarından günün neredeyse her saati trenler kalkmaktadır.
Şehir içindeki toplu taşıma kanalları an itibariyle feribot, vapur (deniz otobüsü), demiryolu (metro ve İzban), otobüs, minibüs ve taksi dolmuşlardan oluşmaktadır. Şimdi kısaca bunlara değinelim:
İzmir şehir içi toplu taşımada feribotlar Bostanlı ile Üçkuyular arasında çalışıyor. Diğer yandan çoğu Konak, Pasaport, Alsancak, Karşıyaka ve Bostanlı olmak üzere, Bayraklı, Göztepe ve Üçkuyular’a vapurlar da hizmet veriyor. Bu vapurlarda Bostanlı ve Karşıyaka ile Konak, Alsancak ve Pasaport arası hizmet gayet sık yapılıyor; ancak diğer noktalar arasındaki seferler için hareket saatlerine bakılmazsa zaman kaybı yaşanabilir.
Toplu taşımada eskiden banliyö tren hatlarını tercih eden İzmir, sonradan metro ve İzban ile tanıştı. İzban, mecbur kalınmadıkça tercih edilemeyecek kadar yoğunluk taşıyan bir hat ve metro kadar hızlı da değil. İzban, Aliağa ile Tepeköy arası hizmet veriyor. Güzergah üç bölümde hizmet sağlıyor. Aliağa ile Menemen arasında ayrı bir hat çalışıyor ve yolcular Menemen’de inip Karşıyaka, Alsancak, Havalimanı güzergahına tekrar binebiliyor. Ayrıca Cumaovası (Menderes) durağında inip Torbalı yönünde Tepeköy ’e kadar gidebiliyor. Tepeköy yönündeki seferlerin Selçuk’a kadar uzatılması çalışmaları sürüyor; ancak henüz aktif değil. Ayrıca Aliağa’dan da Bergama yönüne hattın uzaması bekleniyor.
İzmir metro ise, İzban’a göre daha iyi konumda. Evka 3 ve Fahrettin Altay arasında çalışan hattın Evka 3’te Bornova merkeze, F. Altay’da Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi’ne dek uzatılması çalışmaları devam ediyor. Konak, Çankaya, Basmane gibi şehrin merkezinde kalan yerlere bu metroyla ulaşım mümkün.
İzban ve metro ile aktarma durumu da söz konusu. Her ikisinin de geçtiği ortak noktalardan olan Halkapınar ve Hilal, bir araçtan inip ötekine binilen istasyonlar. Böylece demiryollarından ayrılmadan ağ içindeki yerlere ulaşım mümkün.
İzmir’de alışık olunan; ancak metro ve İzban dolayısıyla saatleri ve güzergahları değiştirildiği için sıklıkla eleştirilen toplu taşıma kanalıysa belediye otobüsleri. Eshot ve İzulaş, birçok noktaya ulaşım sağlıyor. En yoğun noktalar arasında sık seferler mevcut; ancak diğer noktalar için resmi siteden saatlere bakılmasında yarar var. Garaja, birçok vapur iskelesine, havalimanına, metro ve İzban duraklarının önemli bir kısmına otobüsler çalışıyor. Belli bir süre içinde ikinci binişler ücretsiz olduğu için, aktarma sıklığı biraz yüksek seviyede.
Toplu taşımada kullanılabilecek olan diğer yöntemlerse minibüs hatları ve taksi dolmuşlar. Minibüs hatlarının en yoğun olduğu yer Çiğli’den Karşıyaka yönüne olan hat; ancak şehrin neredeyse dört bir yanında minibüsler mevcut. Ayrıca Konak ve Karşıyaka’da kısa hatlarda çalışan taksi dolmuşlar da hizmet veriyor. Taksi dolmuşlar, öğrenciler için olmasa da, diğer herkes için uygun görülebilir; çünkü alınan ücretler otobüs ücretleriyle hemen hemen aynı ve onlara göre daha hızlılar.
İnşaatları devam eden iki de tramvay hattı mevcut. Bunlardan biri Konak Güzelyalı yönündeki sahili izleyen hat ve ikincisi de Karşıyaka’da bulunan hat. Henüz hizmete girmediler; ancak açıldıktan sonra aynı güzergahtaki otobüs seferlerini etkileyebilecekleri söylenenler arasında.
İzmir Adnan Menderes Havalimanı’na geldiyseniz, burada tercih edebileceğiniz üç ayrı toplu taşıma kanalı var. HAVAŞ ile beraber İzban ya da belli ana noktalara giden belediye otobüsleri mevcut. Eğer Menemen, Çiğli, Torbalı gibi uzak noktalara gidiyorsanız İzban en ideali; ancak Konak, Karşıyaka, Bornova için belediye otobüslerini tercih edebilirsiniz. Saat konusunda endişeniz olursa, ayrıca HAVAŞ’ı da değerlendirmeniz mümkün.
Otogar’a geldiğinizdeyse en iyi seçenek kuşkusuz otobüs servisleri; çünkü şehrin birçok önemli noktasına ücretsiz araçlar mevcut. Eğer servisi kaçırdıysanız ya da yararlanma hakkınız bulunmuyorsa Mersinli üstünden Kemer’e uzanan otobüsü kullanıp gerekli durumda aktarma yapabilirsiniz.
İzmir’de belli saatlerden sonra toplu taşıma bitiyor ve geriye yalnızca taksiler ile baykuş seferleri kalıyor. Baykuş seferleri Konak’tan beş noktaya gerçekleşiyor. Gaziemir, Çiğli, Bornova, Buca ve Narlıdere hattında çalışan bu seferleri saatlerini göz önünde bulundurarak değerlendirme şansınız da var.